Tytuł: Wesele. Rodzaj literacki: dramat. Gatunek literacki: dramat młodopolski ( „teatr ogromny” ). Czas i miejsce akcji: akcja rozgrywa się w 1900 r. w chacie Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach Małych pod Krakowem. Bohaterowie: realistyczni (ich pierwowzory to autentyczne postacie) oraz fantastyczni (Widmo, Stańczyk Zawisza Czarny Gość Dariusza Bugalskiego, opowiadając o powstaniu "Wesela", przypomniał, że według przekazu świadków jako pierwsza ze scen dramatu powstała scena Wernyhory z Gospodarzem. Jak dramat salonowy, dziejący się w chałupie, zmienia się w dramat narodowy? Dlaczego tekst napisany sto lat temu rozpoczyna się pytaniem o globalizację "Wesele" to utwór niezwykły, nie bez powodu przecież "cała Młoda Polska posiwiała", kiedy to po raz pierwszy został wystawiony na deskach krakowskiego teatru. Dynamiczny, rozśpiewany, migoczący tysiącem barw i dźwięków za chwilę staje się posępny, dostojny, hipnotyczny, to znów satyryczny, komiczny, a zarazem podniosły, pełen Jak przeszłość kształtuje relacje między inteligencją, a chłopami w "Weselu" S. Wyspiańskiego. Stanisław Wyspiański napisał dramat pt. "Wesele" opierając się na autentycznym weselu artysty, inteligenta Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. W dramacie tym są ukazane, może trochę wyolbrzymione stosunki Zygmunt Balicki - „Wesele” jako dramat narodowy Nie zrozumiano u nas „Wesela” Wyspiańskiego, ani w Królestwie, gdzie raziło zbyt lokalne jego zabarwienie, ani nawet w Galicji, gdzie grunt, na którym powstał ten utwór, był miejscowy, a motywy swojskie, aż do osób żywych, wprowadzonych na scenę, i tła wziętego z natury. Stanisław Wyspiański, Wesele (lektura z * - obowiązuje znajomość całego tekstu) 1. Inteligencja i chłopi w dramacie. 2. Wesele jako dramat symboliczny – metaforyczny sens zdarzeń dramatycznych i osób dramatu (symbole). 3. Wesele jako dramat narodowy – rozrachunek z polskimi mitami w dramacie. 1Rtxu. Mity narodowe Wyjaśnienie pojęcia mit znajdziesz tutaj. Poniżej znajdziesz listę mitów narodowych, które są obecne w Weselu. Mit racławicki Mit związany z postacią Bartosza Głowackiego, chłopa, który jako kosynier wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej i odznaczył się wybitną odwagą w bitwie pod Racławicami. Został wówczas nominowany przez Kościuszkę na oficera, otrzymał nazwisko Głowacki oraz gospodarstwo na własność. Zmarł ranny w bitwie pod Szczekocinami. Symbol chłopa-patrioty. Bitwa pod Racławicami, W akcie III, scenach 18 i 19, Czepiec (który w akcie I przywoływał z dumą postać Głowackiego) w kożuchu, z wielką kosą w ręku jest stylizowany na Głowackiego. Kosa ustawiona na sztorc przypomina o kosynierach i udziale chłopów w zrywie patriotycznym, ale jednocześnie Wyspiański pokazuje, jak szlachetny chłop-kosynier może szybko się przeobrazić w chłopa-watażkę, kolejnego Jakuba Szelę. Czepiec to przecież także zamroczony alkoholem awanturnik, który szuka okazji do bijatyki. Wesele nie ulega zatem czarowi mitu racławickiemu - chłopów nie da się jednoznacznie przedstawić jako bojowników o wolność ojczyzny, jednoznacznie pozytywnych walecznych patriotów. Mają oni swoje inne oblicze - to, które odsłoniła rabacja galicyjska. Wyspiański łączy ze sobą dwie skrajnie przeciwstawne historie z udziałem polskich chłopów: udział w powstaniu kościuszkowskim oraz rabację galicyjską. Pokazuje w ten sposób przepaść, jaka dzieli chłopstwo i szlachtę (inteligentów) i dokonuje rozłamu narodu polskiego na dwa wykluczające się światy. Tragizmu dopełnia fakt, że samodzielna walka o niepodległość jedynie części społeczeństwa jest skazana na niepowodzenie. Tylko sojusz panów i chłopów dawałby szansę na pokonanie zaborcy, tymczasem, jak mówi Poeta: my do Sasa, wy do lasa. mit chłopa - Piasta Mit chłopa jako legendarnego protoplasty, założyciela rodu królewskiego i pierwszego władcy, uosobienie prasłowiańszczyzny, z której pochodzą Polacy (A bo chłop i ma coś z Piasta, coś z tych królów Piastów – wiele! […] chłop potęgą jest i basta!). Piast ucieleśnia ideał dobrego chłopa – pracowitego oracza, silnego, uczciwego, szlachetnego, religijnego, prostolinijnego, który wie, co dobre, a co – złe. Jest ostoją mądrości i siły narodowej, rodzimych wartości; symbolizuje polską wieś spokojną, wieś wesołą (Dziennikarz: Niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna). Piast (Ofiarowanie korony Piastowi). Mit ten uosabia nadzieje polskiej inteligencji na sojusz z chłopstwem. Gospodarz, Pan Młody i inni „miastowi” niekiedy idealizują chłopów, widzą w nich siłę, która może przynieść odnowę duchową narodu i zwycięstwo walki niepodległościowej. Wyspiański prezentuje jednak także obraz chłopów pijanych, awanturujących się, skłonnych do bijatyki, głupich, samolubnych, przypomina też o tym, jak okrutna potrafi być zemsta ciemiężonego ludu. Autor Wesela odkrywa zatem także drugie oblicze chłopstwa. Porównywanie chłopów do Piastów, budowanie ich obrazu przez pryzmat dawnych legend jest zabiegiem służącym idealizacji. Codzienne życie na wsi odbiega od obrazu mającego literacki rodowód. Gmin nie bardzo interesuje się sprawami ojczyzny z powodu ignorancji, tak jak Panna Młoda (A kaz tyz ta Polska, a kaz ta?) czy Jasiek, albo – z partykularyzmu. Polonez Chopina w Hotelu Lambert Mit chłopa “kolorowego bajecznie” Chłopi zamieszkują wieś-arkadię, w której lekka, służąca ogółowi praca przeplata się z zabawą i odpoczynkiem. Akcentowany jest w tym micie związek z naturą, przyjemność obcowania z przyrodą. Chłopi są rozśpiewani,roztańczeni, szczęśliwi. Często przedstawia się ich w kolorowych strojach. (Czepiec: Tu ta ładniej, tam to brzydzij; z miastowymi to dziś krucho; ino na wsi jesce dusa, co się z fantazyją rusa). Odpoczynek żniwiarzy, Popularny wśród inteligentów, a zwłaszcza mieszczan fascynujących się mitem arkadyjskim wsi i biorących sobie za żony wieśniaczki. Dlatego w dramacie jest przede wszystkim widoczny w stosunku Pana Młodego wobec ludu. Wyspiański demaskuje, jak powierzchowna, naiwna i oparta na stereotypach jest wizja chłopów „bajecznie kolorowych”. Rozdźwięk między wyobrażeniami a rzeczywistością ujawniają np. dialogi Pana Młodego i Panny Młodej (Pan Młody: W jakim dworze; postawimy se dwór modrzewiowy, brzózek przed oknami posadzę. Panna Młoda: Brzoza straśnie sybko pusco, het ściany we trzy roki ocieni). W akcie III Jasiek schyla się po czapkę z piórami i gubi złoty róg. Kolorowa czapka, symbol próżności, zachłanności, prywaty chłopskiej, staje się ważniejsza niż walka patriotyczna o wolność ojczyzny. Postrzeganie chłopa jako „kolorowego bajecznie” to uproszczenie jego wizerunku. Utrudnia ono dostrzeżenie prawdziwych problemów wsi. Mit jedności narodowej (z szlachtą polską polski lud) Mit ten wywodzi się jeszcze z romantycznej koncepcji narodu, który stanowic wspólnotę ludzi połączonych jednym narodowym duchem. Poważny cios temu mitowi nadała rabacja galicyjska, a potem powstanie styczniowe. Postacią uosabiającą mit pojednania ponad stanami jest Wernyhora, legendarny ukraiński lirnik, który ostrzegł polskich panów przed zemstą ruskiego chłopstwa pańszczyźnianego (koliszczyzna z 1768 r.). Symbolizuje wiarę w porozumienie stanów (obecną także między innymi w Panu Tadeuszu i w Potopie*) Wizja, Wesele, które symbolicznie wyraża mariaż wrogich sobie stanów - szlachty (inteligencji) i chłopstwa, w gruncie rzeczy odsłania głęboko schowane wzajemne urazy, które do siebie żywią. Na przeszkodzie w osiągnięciu zgody staje historia, która pojawia się pod postacią Upiora Jakuba Szeli – w tradycji ziemiańskiej narodowego zdrajcy i kanalii, a w świadomości chłopskiej bohatera. Powrót zmory przypomina, że podłoże do konfliktów nadal istnieje i widmo wojny domowej jest aktualne. Panowie i chłopi zebrali się co prawda w bronowickiej chacie, ale nie udało się połączyć ich działań i doprowadzić do czynu zbrojnego. Gospodarz nie podołał roli przywódcy, oddał złoty róg Jaśkowi, który zmarnował szanse na powstanie. Mit narodu wybranego, umiłowanego przez Matkę Boską GOSPODARZ Pokłońcie się o ziem czołem: ma (Wernyhora) przyjechać z ARCHANIOŁEM, od gościńca, od Krakowa… Na zamku czeka KRÓLOWA z Częstochowy. (…) Słuchajcie, kochani, dzieci - ażeby to była prawda: że Wernyhora tam leci z Aniołem, Archaniołem na czele; że tej nocy, gdy my przy muzyce, przy weselu, gdy my w tańcowaniu. tam, kędyś, stało się tak wiele: że Kraków ogniami płonie, a MATKA BOŻA w koronie, na Wawelskim zamkowym tronie siedząca, manifest pisze: skrypt, co przez cały kraj poleci i tysiące obudzi i wznieci. - Mit przywódczej roli inteligencji Mit ten opiera się na przekonaniu, że lepiej wykształcona warstwa społeczna, inteligencja wywodząca się ze szlachty, jest odpowiedzialna za cały naród i jego przyszłe losy. Ta koncepcja wywodzi się jeszcze z czasów Rzeczpospolitej szlacheckiej, ma swoją odsłonę w ideologii sarmackiej a także w dziełach Zygmunta Krasińskiego. Melancholia, Wyspiański pokazuje szereg zachowań przedstawicieli inteligencji, które kompromitują tę warstwę społeczną i podważają wiarę w jej możliwości przewodzenia narodowi. Słabością inteligentów jest bierność (Czepiec: Hej, hej, panie – – – ! Cóz to pon śpią, trzeba wstać, trzeba się do czego brać), poprzestawanie na ideach, niezdolność do czynu (Czepiec: Kręć pon ino próżne żarny, poezyje, wirse, książki, podobajom ci sie wstążki, stroisz sie w te karazyje, a jak trza sie mirzać z czego, to pon w sobie szyćko skryje), nadmierny sceptycyzm, niekończące się dylematy i roztrząsanie racji za i przeciw, które uniemożliwiają działanie (Czepiec: Pon se ino serce ziębi tym myśleniem, sumowaniem: boby sie pon usroł na niem), pijaństwo (Nos), lęk przed wzięciem na siebie odpowiedzialności (Gospodarz), naiwność i łudzenie się mitami romantycznymi (Pan Młody). Wyspiański ukazuje słabość inteligencji jako warstwy, która miałaby przewodzić narodowi. Jej przedstawiciele żyją bardziej w sferze mitów, marzeń, snów, pragnień niż w realnym świecie. Nie są w stanie się zmobilizować, gdy należy przejść od słów do czynu. Gospodarz ucieka w sen, róg przekazuje Jaśkowi, który nie jest na to przygotowany. Błędne koło, Kulpa-Szustak I, Wojtulewicz J, Stanisław Wyspiański Wesele, Opracowanie lektury. Wydawnictwo Nowa Era. Podręcznik Ponad słowami. Stanisław Wyspiański w Weselu dokonał bolesnej, bo dotykającej sedna polskich problemów, analizy społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku. Zebrał pulę narodowych mitów, które zamiast dawać nadzieję i motywować do działania, mamiły i stopowały chęć podjęcia walki. Powiedział im „sprawdzam” i to, co zobaczył, zawarł w dramacie, który do dzisiaj budzi przez to wiele kontrowersji. Mało jest w literaturze polskiej podobnych rozliczeń, dlatego też tak bardzo warto pochylić się nad przesłaniem Wesela. Zestaw polskich mitów narodowych pod koniec XIX wieku składał się w zasadzie wyłącznie z pojęć związanych z walką o niepodległość. Wciąż żywe były echa powstań listopadowego i styczniowego ze wszystkimi ich konsekwencjami, wciąż wspominano tragedię rozbiorów i insurekcję Kościuszkowską, wciąż obficie cytowano Mickiewicza i Słowackiego i z pobłażliwym dystansem odnoszono się do Prusa czy Orzeszkowej. Dopiero co w świadomości Polaków zagościła Sienkiewiczowska trylogia wprasowując w polską świadomość bohaterskie archetypy, które przetrwały w nich do dziś. Przekonano się już, że wszystkie te wyobrażenia nie mają racji bytu, lecz wciąż nie udawało się zastąpić im czymkolwiek innym. By spróbować cokolwiek zmienić, trzeba było się z owymi mitami mitem, który upada w Weselu jest ten, który mówi o przywódczej roli szlachty-inteligencji w społeczeństwie polskim. Mieszczaństwo jest tutaj przedstawione jako klasa pogrążona w chorobliwym marazmie, pesymizmie, dekadencji i duchowej pustce. Inteligenci boją się odpowiedzialności zorganizowania powstania. Wolą nurzać się w poczuciu beznadziei, jałowości życia, wolą godzić się z przegraną. Podobnie jest z mitem bohaterskich chłopów-kosynierów spod Racławic. Chłopi w Weselu co prawda odznaczają się prostą miłością do ojczyzny i nie boją się mówić o swojej chęci do walki w jej obronie, ale koniec końców okazuje się, że nie potrafią sami zorganizować się do powstania, wolą nurzać się w pijatykach i sąsiedzkich awanturach. Elementem rozliczania się z mitami narodowymi są również zjawy, które pojawiają się na weselu w Bronowicach. Na przykład duch Rycerza, czyli Zawiszy Czarnego, który symbolizuje polskiego ducha walki i etos rycerski w jego najlepszym rozumieniu. Nakłania on Poetę do wydobycia się z marazmu, ale kiedy uchyla przyłbicę, okazuje się, że zbroja jest pusta, co odzwierciedla polską wolę walki opierającą się wyłącznie na mówieniu o niej. Wernyhora – mędrzec-lirnik, którego postać zaczerpnięta została z legend słowiańskich – przychodzi, by pouczyć Gospodarza, jak ma rozpocząć powstanie. Gospodarz pochodzący z inteligencji jest jednak pijany i oddaje Złoty Róg młodemu Jaśkowi, który go gubi. Zjawy Hetmana oraz Jakuba Szeli kompromitują myśl o pojednaniu i porozumieniu ponad podziałami na chłopów i szlachtę. Stańczyk, wzięty z obrazu Jana Matejki, zatroskany o losy ojczyzny błazen ponosi porażkę, kiedy próbuje przekonać Dziennikarza do wyzwolenia się z dekadencji i rzetelnej pracy na rzecz ojczyzny. Z Wesela wynurza się ponury obraz, w którym obnażona zostaje naiwna wiara Polaków we własne mity narodowe, które nijak mają się do rzeczywistości. Wiara w dawnych bohaterów, ciągłe wspominanie przeszłych sukcesów i klęsk, wieszanie na ścianach obrazów patriotycznych malarzy czy cytowanie Pana Tadeusza – wszystkie te gesty w żaden sposób nie przybliżą Polaków do odzyskania niepodległości. Wyspiański dał swoim współczesnym do zrozumienia, że mimo to nie stać ich na wiele więcej. Na weselu zjawia się także widmo Jakuba Szeli, będącego przedstawicielem buntu chłopskiego. On z kolei ukazuje się Dziadowi, który doskonale pamięta wyzysk jaki uprawiała szlachta. Przypomina rzeź galicyjską z 1846 r., w której polała się polska krew, domaga się dopełnienia zemsty na szlachcie. Wernyhora odwiedza z kolei Gospodarza. Przybywa do niego z rozkazem, misją przymierza pomiędzy inteligencją i chłopstwem, zorganizowania narodowego powstania. Wernyhora jest symbolem solidarności klas, a Gospodarz to inteligent żyjący wśród chłopów już wiele lat. Gospodarz otrzymuje od Wernyhory złoty róg, jego dźwięk ma wskrzesić narodowego ducha w zebranych i zjednoczonych powstańcach. Jest symbolem mocy narodu, woli walki i ducha bojowego. Jednak zapał Gospodarza szybko mija. Przerażony wzięcia sprawy w swoje ręce, za namową żony, przekazuje go Jaśkowi, któremu powierza misję zwołania chłopów. Beztroski Jasiek werbuje chłopów, ale w pogoni za czapką z pawich piór – gubi złoty róg. Oznacza to, że również młode pokolenie nie jest dojrzałe i gotowe do wspólnej z inteligencją walki o niepodległość. Złoty róg jest symbolem zagubienia wewnętrznej siły narodu, którą należy odnaleźć. Obok Wernyhory szczególną rolę odgrywa widmo Chochoła, który przygrywa poruszającym się w ospałym tańcu weselnikom. Chochoł to słomiana kukła, którą zimą przykrywa się róże, by na wiosnę zakwitły. Chocholi taniec oznacza zbiorową niemoc, marazm. Chochoł jest znakiem ukrytego jeszcze, ale możliwego odrodzenia. Jest symbolem nadziei na nadejście czasów, kiedy naród dojrzeje do podjęcia wszelkich czynów w obronie wielkich spraw. Strony: 1 2 3 Dramat jako wielka synteza sztuk Wyspiański twierdził, że na scenie, prócz warstwy literackiej, powinny współistnieć inne przejawy sztuki, takie jak malarstwo, muzyka czy poezja. Poruszał problemy walki narodowowyzwoleńczej, propagując w ten sposób rozwój dramatu narodowego. Symboliczna wymowa – prócz Wyspiańskiego w modernizmie tworzył ten rodzaj dramatu Stanisław Przybyszewski. W ich dramatach oprócz warstwy realnych, prawdopodobnych zdarzeń istniała także warstwa symboliczna. Tworzyła równoprawne i tak samo istotne tło utworu. Przejawy dramatu symbolicznego w „Weselu”: - akcja rozgrywa się w ciągu jednej nocy (noc listopadowa) i w jednym miejscu (bronowicka chata), - równoległe wątki: realistyczno-obyczajowy (pokazanie relacji chłopów i inteligencją) oraz fantastyczno-symboliczny (przybycie na wesele zjaw), - duża ilość symboli, wśród których wyróżniamy: widma i zjawy, przedmioty i sceny symboliczne, - występowanie elementów muzycznych (tradycyjne polskie tańce) oraz plastycznych (obrazy malarskie, kolorowe stroje ludowe), - wprowadzenie przejawów ludowości, czego przykłady obserwujemy w obrządkach weselnych (oczepin), mowie bohaterów dramatu (gwara małopolska stylizowana na podkrakowską wieś). Wyspiański nawiązał do romantyzmu kompozycją i ludowością dramatu, jak również charakterem ten artykuł?TAK NIEUdostępnij Szkoła: ZS nr 6 w Jastrzębiu Zdroju Klasa: III AB Przedmiot: język polski Prowadzący: Arkadiusz Żmij Program: Pamiętajcie o ogrodach Temat lekcji:„Wesele” S. Wyspiańskiego dramatem symbolicznym i narodowym Cele lekcji: ogólny: budowanie wiedzy o Młodej Polsce cele szczegółowe: uczeń potrafi wyjaśnić na czym polega symboliczny charakter Wesela uczeń rozumie na czym polega narodowy charakter Wesela uczeń potrafi udowodnić, że Wesele jest dramatem narodowo-symbolicznym Metody dydaktyczne: analizy i interpretacji analizy porównawczej Środki dydaktyczne: S. Wyspiański Wesele. Kraków: BN, 1977 r. Formy pracy: zbiorowa Bibliografia: S. Wyspiański Wesele. Kraków: BN, 1977 r. M. Stworowa, M. Orlicka, Scenariusze lekcji języka polskiego, Innowacje: Goleszów, 1994 r. Konspekt właściwy: I Ogniwo wstępne: -etap organizacyjny -stworzenie sytuacji problemowej: W którym akcie pojawiają się zjawy? Jaki nastrój im towarzyszy? II Ogniwo centralne Zjawy wprowadzają nastrój grozy, charakteryzują stany, społeczeństwo. Przypominają historyczne wydarzenia (targowica, rabacja) Krytykują niektóre zjawiska: chłopomania (ludomania). Wprowadzają tematykę narodową. Symbolizm „Wesela” rekwizyty: złoty róg – symbol wyzwolenia, sygnał walki, rozpoczęcia walki o wolność złota podkowa – szczęście odłożone na później, pazerność, chciwość ( czapka z pawimi piórami – symbol pazerności, chciwości, nieodpowiedzialności chochoł – symbol uśpienia, martwoty, nadziei, bierności (prowadzi naród do uśpienia) dzwon Zygmunta – symbol wielkości i chwały kaduceus – symbol posłannictwa, misji do spełnienia kosa – symbol chłopskiej odwagi, patriotyzmu sceny: chocholi taniec – wszyscy poruszają się jak marionetki, symbolizuje poddanie się, brak własnej woli, naród polski jest słaby, zniewolony – jest krytyczne zakończenie dramatu Dramat symboliczny wzbogacony o elementy ludowości, el. historyczne, muzyczne, malarskie, sceny realistyczne Dramat narodowy pokazuje polską historii są d nad przeszłością (Akt II) pokazuje współczesne społeczeństwo i sąd nad nim (Akt I) pokazuje jak ważna jest wolność, niepodległość często mówi o Polsce, ona jest tu bohaterem: „Polska to jest wielka rzecz”, „A to Polska właśnie” (to co w sercu) krytykuje narodowe mity: szlachty przywódców narodu solidarności narodowej mit kosynierów (polskich chłopów) mit o cudownym wyzwoleniu jest to dramat pesymistyczny i gorzki dla Polaków III Ogniwo końcowe Jakim dramatem zatem jest Wesele? Dlaczego? Zadanie domowe: Wynotuj min. 6 aforyzmów z Wesela

wesele jako dramat narodowy